Zen tekenen

Geïnspireerd door het boek 'Zen zien, Zen tekenen' van Frederick Franck besloot ik om naar deze tekentechniek te verwijzen als 'Zen tekenen', een manier van realistisch meditatief tekenen. Het is een manier van tekenen waar je geen specifieke tekenervaring voor nodig hebt die laat zien dat iedereen direct en gemakkelijk kan leren tekenen. Niet alleen dat, het brengt ook het plezier van tekenen terug door je te leren de kwaliteit van het resultaat los te laten. In plaats van jezelf te beoordelen op je (gebrek aan) talent en je zorgen te maken over wat anderen misschien van jouw tekening denken, leert Zen tekenen je dat fouten slechts een onderdeel zijn van tekenen. Het leert je bovendien op een nieuwe manier naar dieren, planten, bomen en de wereld om je heen te kijken, waardoor je ze op een manier die je misschien nog niet eerder hebt ervaren leert zien. Dat klinkt misschien te mooi om waar te zijn, maar kijk maar eens naar de onderstaande video. Die laat zien dat - als je je ogen de contouren laat volgen van wat je tekent terwijl je jouw handen als het ware automatisch laat tekenen - er een contourlijn op papier 'verschijnt'. Geloof het of niet, met de juiste concentratie en focus zal je hand op wonderbaarlijke wijze een gedetailleerde vorm op papier tekenen. Het eindigt zelfs op dezelfde plaats waar je in eerste instantie begon met tekenen. Deze eenvoudige contourlijn wordt dan het beginpunt van jouw tekening.

Wil je meer video's over Zen tekenen zien? Kijk hier eens op mijn videopagina hier >

Ik kan me voorstellen dat je nu denkt: 'is het echt zo eenvoudig? Mijn antwoord zou zijn: 'ja' omdat het echt een heel gemakkelijke techniek is, en 'nee' omdat de moeilijkheidsgraad afhangt van hoe gemakkelijk je het resultaat kunt loslaten en erop kunt vertrouwen dat je kunt tekenen zonder dat je je ermee 'bemoeit'. Dat is ook de reden waarom sommige mensen - zelfs ervaren kunstenaars - het in het begin moeilijk kunnen vinden. Het goede nieuws is dat door tegelijkertijd te tekenen én te zien, je automatisch een juiste gemoedstoestand bereikt. Dat is ook een van de redenen waarom Zen tekenen zo'n geweldige manier is om Mindful te worden en waarom het kan worden gebruikt als een leuke en gemakkelijke meditatietechniek. Als je meer wilt weten over deze meditatieve kant van Zen tekenen klik dan hier >

Een contourlijn tekening afmaken

Een enkele buitenste contourlijn lijkt misschien nog niet op een echte tekening, maar naarmate je meer ervaring krijgt, zul je meteen weten of het resultaat goed is. De volgende stap is het voltooien van een tekening door de belangrijkste lijnen toe te voegen. Nogmaals, als je 'blind' tekent, zijn de resultaten beter dan wanneer je tijdens het tekenen naar het papier kijkt. Natuurlijk mag je eens in de zoveel tijd een kijkje nemen op het papier, bijvoorbeeld wanneer je een startpunt voor een nieuwe lijn wilt kiezen. Stop dan gewoon met tekenen en kijk naar het papier, anders ontvangt je hand de 'verkeerde' instructies. Nadat je de belangrijkste lijnen hebt getekend, hoef je alleen nog wat donkerdere tonen toe te voegen om het levendiger te maken. Voeg vervolgens wat schaduw toe tot waar dat nodig is om een 3D-effect te creëren. De bovenstaande contourvideo laat zien hoe ik schaduwen toevoeg, door met mijn vinger te wrijven. Je zult zien dat hoe meer lichtere en donkerdere tonen je toevoegt, hoe beter jouw tekening wordt. Omdat in Zen tekenen je eigen ervaring centraal staat, heb ik mezelf aangeleerd te stoppen met tekenen als ik voel dat 'het hart en de ziel' van het onderwerp (zoals in deze wasbeer-tekening) in mijn tekening zijn vastgelegd.

De complexiteit verhogen

In mijn lessen en workshops raad ik mijn studenten aan om te beginnen met het tekenen van objecten uit de natuur die niet bewegen. Objecten zoals een blad, een veer, een schelp of een bloem zijn gemakkelijk te tekenen en om mee te beginnen om de de oog-handcoördinatie te oefenen die nodig is voor deze techniek. Geloof het of niet, hoe complexer het object, hoe gemakkelijker het is om te tekenen. Dit heeft te maken met hoe onze hersenen werken, iets dat ik uitvoerig bespreek in de boeken die ik heb geschreven over Zen tekenen. Wanneer jouw stillevens goed uitvallen, kun je beginnen met het tekenen van bewegende objecten, zoals vliegende vogels, rennende dieren en zelfs mensen op straat. Het tekenen van bewegende objecten is een geweldige manier om te leren hoe je het resultaat kunt loslaten en jouw tekensnelheid kunt verhogen. Dit soort tekeningen ziet er meestal uit als spontane schetsen en niet als volledig gedetailleerde tekeningen, maar het is echt heel leuk om te tekenen zonder veel aandacht aan je papier te besteden!
In de onderstaande video en zie je hoe mijn tekeningen ontstaan tijdens het tekenen van bewegende objecten.

Zen tekenen met kinderen

Toen mijn dochter 7 werd, merkte ik dat haar interesse in tekenen toenam, dus besloot ik erachter te komen wat blind contour tekenen kon doen voor kinderen van haar leeftijd. Ik vroeg toestemming van de school en op een dag namen ongeveer 30 kinderen, jongens en meisjes in de leeftijd van 6, 7 en 8 deel aan mijn les onder één voorwaarde: dat ze zouden proberen in stilte te tekenen. Ik verdeelde ze in kleine groepen, gaf ze tijdschriften met veel foto's van dieren en liet ze kiezen wat ze wilden tekenen, daarna liet ik ze ongeveer 1 uur tekenen. Mijn conclusie van dit kleine experiment: het is moeilijker om jongens te motiveren dan meisjes van deze leeftijd. De meeste jongens tekenen namelijk liever voertuigen en machines uit het hoofd, dan dieren van een plaatje, Zowel de jongens als meisjes verbaasden mij en zichzelf over de uiteindelijke resultaten van hun tekeningen, hetgeen voor mij een bewijs was dat kinderen gemakkelijk de open gemoedstoestand bereiken die nodig is voor Zen tekenen. Hieronder een compilatie van enkele tekeningen die die dag zijn gemaakt.

Zen tekenen gecombineerd met waterverf

Door zeer dunne potloodlijnen te gebruiken bij contourtekeningen kun je ze perfect gebruiken als de basis voor een aquarel. Bovendien zullen die subtiele potloodlijnen de transparante waterverf niet teveel hinderen. Donkere, harde lijnen zullen daarentegen nog steeds te zien zijn onder de veel transparantere aquarelverf. 'Zen aquarel', zoals ik het noem, kan gezien worden als tekenen en schilderen in één. Zen aquarel is een zeer intuïtieve manier van schilderen die een hoge mate van concentratie vereist. Net als in andere Zen kunsttradities, is het de bedoeling om 'in het moment' te schilderen, zonder aarzeling en zonder enige twijfel. Je volgt gewoon de 'flow' en laat het gebeuren. Dat is makkelijker dan je denkt, omdat aquarel veel onverwachte en onbedoelde effecten oplevert die je sowieso dwingen om het resultaat los te laten.

Materiaal
Ik gebruik Chinese penselen van hoge kwaliteit, een dun potlood, aquarelverf in blokjes en verschillende soorten inkt (vloeibare Indiase inkt en Japanse inktsticks). Ik geef de voorkeur aan aquarelblokken, maar ik gebruik ook aquarelbuizen en waterverfpotloden om speciale effecten te maken. Ik schilder op zwaar, glad, wit tekenpapier, waarbij kleine stukjes papier dienen als schilderspalet. Ik gebruik keukenpapier om gemorst water of een teveel aan aquarelverf op te nemen.

Methode
Als ik eenmaal heb besloten om te beginnen met schilderen ,volg ik een paar eenvoudige regels die jou misschien ook kunnen helpen: Het is een gouden regel met tekenen en schilderen dat je iets moet kiezen dat je écht wilt tekenen. Immers als je houdt van wat je ziet en wilt gaan tekenen, weet je ook waar je op wilt focussen en welke kleuren je wilt gebruiken. Ten tweede: je moet echt het gevoel hebben dat je wilt beginnen met schilderen, net zoals een sprinter die de 100 meter moet gaan lopen daar klaar voor is voordat de race begint. Dus als je het gevoel hebt dat je klaar bent om te schilderen, zorg er dan voor dat je alle benodigde materialen binnen handbereik hebt, zodat je het proces niet hoeft te onderbreken tijdens het schilderen. Voortbordurend op het voorbeeld van die sprinter: hij zal ook niet midden in de race zijn veters gaan strikken. Tot slot zorg er altijd voor dat je een 'wit plan' hebt. Omdat er geen witte 'verf' is wanneer u aquarellen gebruikt, moet u het wit van het papier gebruiken als de witte 'verf' in uw tekening. Dat betekent dat de delen van jouw schilderij die je 'wit' wilt hebben leeg moeten blijven. Je moet dus van tevoren beslissen wat wit blijft en waar je kleur gaat gebruiken. Je hebt ook een plan nodig als je een dier wilt schilderen dat van zichzelf al vrij wit is. Gelukkig is wit meestal niet altijd helderwit, dus als je goed naar een wit dier kijkt, zul je merken dat er lichte gebieden zijn en gebieden die min of meer schaduw hebben. Kijk maar eens naar het dier hieronder en je zult zien wat ik bedoel!
Ervaring
Ervaring is cruciaal bij het werken met waterverf en hoe meer je experimenteert, hoe meer gevoel je krijgt hoe de combinatie van verf en water op het papier 'reageert'. Neem de tijd om vertrouwd te raken met de manier waarop het papier water en verf absorbeert; experimenteer met penseelgroottes en met het mengen van kleuren. Je zult merken dat hoewel water zijn eigen weg zoekt op het papier, je nog steeds prachtige effecten kunt creëren. Sta jezelf daarom toe om fouten te maken, want dit is de gemakkelijkste en snelste manier om de geheimen van deze techniek te leren. Als je dat doet, zul je merken hoe leuk het is om Zen tekenen met Zen aquarel te combineren en datgene wat jij wilt tekenen of schilderen op papier te krijgen. Om te laten zien hoe dat in de praktijk werkt heb ik een time-lapse video gemaakt van een schilderij dat me ongeveer 40 minuten kostte. Als je goed kijkt, zie je dat ik in lagen werk: soms werk ik 'nat op nat' (nieuwe verflaag stroomt op de natte eerste laag) en soms werk ik 'nat op droog' (de nieuwe laag stroomt niet op de droge eerste laag).
Share by: